Stichting De Traditie -
Cultureel
Erfgoed
Utrecht -
Wetenschap
Elektrofysiologie -
Expertise op de Werkvloer
De aanstelling van Dijkgraaf als hoogleraar Vergelijkende Fysiologie in 1948 betekende een trendbreuk in het onderzoek. Hield zijn voorganger Jordan zich voornamelijk bezig met onderzoek van spier-zenuwfysiologie van de slakkenvoet, Dijkgraaf had zintuig-en-gedrag van waterdieren als focus. Snaargalvanometer, inductorium en kymografion met roettrommel moesten het veld ruimen voor elektronica. Toch duurde de omschakeling naar elektronica verrassend lang, onder andere door de beperkte aanpassing van handelsapparatuur aan de fysiologische eisen, het vereiste ruimtebeslag, de kosten, wisselende studentenaantallen, en de grillen van het universitaire management.
Na de tweede wereldoorlog, in 1947, publiceerde de elektrofysioloog B.J. Krijgsman een enthousiaste verhandeling over de toepassing van de Philips elektronenstraaloscillograaf in het fysiologisch onderzoek, maar door zijn vertrek naar Zuid-Afrika in 1950 stagneerde het door Dijkgraaf gewenste zintuigonderzoek. Met het aantrekken van Peter E.P. Görner in 1959 als tijdelijk wetenschappelijk ambtenaar, en met de aanstelling van Ad J. Kalmijn in 1963 als promotie assistent, begint een periode van elektrofysiologische groei en bloei. Hoewel er een ernstig tekort was aan passende werkruimte, waren er weinig geldelijke beperkingen. Er kon apparatuur worden aangeschaft en er konden medewerkers worden aangesteld. De elektronicus A.A.C. (Cor) Schönhage en de laborant-dierverzorger-analist W.J.G. (Wim) Loos werden door Kalmijn aangetrokken voor de uitbouw van het elektrofysiologisch onderwijs, en het specifieke onderzoek naar de elektroreceptieve vermogens van waterdieren. Na Kalmijns vertrek in 1970 zouden zij met Rob C. Peters, Franklin Bretschneider, promovendi, studenten, en ondersteunende diensten deze traditie voortzetten tot in de 21ste eeuw.
Vanaf 1968 kreeg het elektrofysiologische onderwijs op Vergelijkende Fysiologie een nieuwe dimensie. Rondgang langs diverse gastvrije Nederlandse zusterinstituten toonde welke instrumenten in gebruik waren. Laagspanningsapparatuur op batterijen kreeg de voorkeur. Geïntegreerde schakelingen maakten zelfbouw van apparatuur haalbaar, zoals de spannings-naar-stroom omzetter voor polarisatieonafhankelijke precisie stimulatie van elektrische vissen, en een fm-modulator voor opname van gelijkspanningen. Zo konden ook in het vrije veld natuurlijke gelijkspanningsvelden in zoetwater gemeten worden. Bij dit alles was de rol van de ondersteunende diensten essentiëel. Voor het elektrofysiologisch onderwijs en elektroreceptie onderzoek moet de veelzijdige expertise van Cor Schönhage en Wim Loos genoemd worden.
Aanvankelijk werd apparatuur gekocht en specifiek gemaakt voor (promotie-)onderzoek naar de functie van ampullaire organen in de huid van haaien en meervallen. Bij dit onderzoek werd de drie-eenheid van von Uexküll gevolgd: 1) Op welke omgevingsprikkels reageren de zintuigstructuren, 2) Welke omgevingsprikkels komen daarvoor in aanmerking, en 3) Hoe worden ze gebruikt voor overleving? Naarmate echter het onderzoek vorderde, werd de apparatuur meer en meer geschikt gemaakt voor het elektrofysiologisch afleiden van micro-ampullen. De micro-ampullen van dwergmeervallen bleken zeer geschikt voor elementair neurofysiologisch onderwijs. Doordat bij gesedeerde en beademde - maar verder volkomen intacte vissen - de informatieoverdracht van een enkele zenuwvezel van een micro-ampul kon worden geregistreerd, konden zelfs ongeoefende studenten zonder chirurgische ervaring metingen aan een enkel neuron uitvoeren. Het zintuig-zenuwcontact bleek bovendien van het glutamaterge type, en kon dus model staan voor de zenuwcontacten in de menselijke hersenen. In 2007 werd dit wetenschapsparadigma afgestoten.
.
 onderdelenkastje uit het Kalminium |
 afgeschermd netsnoer uit het Kalminium |
 duurzame signaalsnoeren uit het Kalminium |
|
 PAR 113B voorversterker, net/batterijen modificaties: precisie dc, netspanningsled |
 Tektronix 212 oscilloscoop, net/batterijen |
 Wavetek 112B functiegenerator, net/batterijen |
|
 Uher stereo report 4400 net/batterijen |
 meting elektrisch veld, fortgracht Hoofddijk |
 zelfbouw versterker fm-modulator speaker |
|
 meetmodule elektrisch veld, rotor 1972, J. Comp. Physiol. 81, 345-362 |
 drukvaste veldmeter voor zeewater 1982, Neth. J. Zool. 32(4), 479-494 |
 positie-unit veldmeter zeewater 1982, Neth. J. Zool. 32(4), 479-494 |
|
 in situ, in vivo implantatie van elektroden 1972, J. Comp. Physiol. 79, 29-38 |
 Rob Buwalda's meesterstuk: 3 implants 1972, J. Comp. Physiol. 79, 29-38 |
 elektro-orientatieproef met dwergmeerval 1974, J. Comp. Physiol. 92, 273-280 |
|
 in vivo, in situ single unit zenuwafleiding J. Biol. Education 22(1), 61-66 |
 Huub Gallé's wolfraam mikro-elektrode J. Biol. Education 22(1), 61-66 |
 voorversterker voor single unit afleiding J. Biol. Education 22(1), 61-66 |
|
 rek met voeding en opamp-modules |
 opamp-modules, voorraad |
 opamp-module met insteekkaartje |
|
 universele voorversterker, 1e trap, buffer |
 universele voorversterker, 2e trap, filters |
 diverse insteekkaartjes voor opamp-modules |
|
 kladschema van multiplier voor insteekkaartje |
 kladschema van Schmittrigger voor insteekkaartje |
 kladschema van fotosensor voor insteekkaartje |
|
 insteekkaartje - versterker |
 insteekkaartje - drempelschakeling |
 insteekkaartje - stroombron |
|
 LED met lichtgeleider |
 voorversterkers voor practicuminrichting |
 insteekkaartje - frekwentiemodulator |
|
 dummy RC-belasting |
 stroombron voor elektrosensitieve vis |
 versterker, filter, fm-modulator voor veldwerk |
|
 1986: voorbereiding practicum, oude Lab Wim J.G.Loos, analist J. Biol. Education 22(1), 61-66 |
 1989: temperatuuronderzoek elektrosensoren Dr. Klaus Schaefer Eur. J. Physiol. 417(1), 100-111 |
 2006: spikepatronen van elektroreceptoren Dr. M.J.M.Lankheet PLoS One, 7(3). ISSN 1932-6203 |
|
 omslag boekje bedradingsschema's A.A.C. (Cor) Schönhage omnia fecit |
 bedradingsschema van opamp-modules A.A.C. (Cor) Schönhage omnia fecit |
 bedradingsschema stroombron A.A.C. (Cor) Schönhage omnia fecit |
|
|
20230202 |
|||